Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021

Γητειές ή Γηθειές από ολη την Κρήτη...''Λόγοι Αλεξιφάρμακοι''.......!!!

:



«Λόγο αλεξιφάρμακο» χαρακτηρίζει το πόνημα των 375 σελίδων ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικόλαος Παπαδογιαννάκης, προλογίζοντας την ερευνητική αυτή εργασία 
«Γητειές- Λαϊκή θεραπευτική της Κρήτης»

Είναι ευχές του γητευτή, του μύστη της γειτονιάς, ενός ταπεινού «θεουργού», ο οποίος, χωρίς να διεκδικεί ανταμοιβή, πιστεύει ότι λειτουργεί θεραπευτικά «δια πάσαν νόσον»… Είναι μικρά ποιητικά μορφώματα στα οποία ενυπάρχει η παγανιστική προαιώνια επίκληση του θείου, με τη χριστιανική πίστη στους θεραπευτές Αγίους.
Μαζέψαμε όσες περισσότερες βρηκαμε και σας τις παρουσιάζουμε!!



''Για να σας βοηθήσω -αναγνώστες μου- στους δύσκολους καιρούς που περνάμε, δίνω σήμερα μια αυτούσια παμπάλαια γηθειά της Κρήτης. Χρησιμοποιήστε την εσείς όπως θέλετε, για να προφυλαχθείτε από όποιον κι απ’ ότι πιστεύετε ότι σας απειλεί. Στο νησί, γηθειά ονομάζουμε το ξόρκι. Είναι γραμμένη με την προφορά των παλιών και στο τέλος του κειμένου επεξηγώ όσες λέξεις της Κρητικής διαλέκτου μοιάζουν ακατανόητες.
Στην ύπαιθρο της Κρήτης, οι γηθειές επιστρατευόντουσαν με τη συμφωνία και τη συνεργασία της εκκλησίας (παρά την ολοφάνερη ύπαρξη μέσα τους σωρείας παγανιστικών προ-χριστιανικών στοιχείων), όταν οι απλές πρακτικές κατά της βασκανίας (π.χ. ξεμάτιασμα) αποδεικνυόντουσαν ανίσχυρες και αναποτελεσματικές. Τις χρησιμοποιούσαν με φειδώ και όταν ο χτυπημένος από τα κακά πνεύματα (μάτι, λόγια, μαγεία) κινδύνευε να πεθάνει ή να τρελαθεί. Ο κόσμος σεβόταν και φοβόταν πολύ τις γηθειές. Μόνο χερικάρηδες* παπάδες ή χερικαρούδες γυναίκες τολμούσαν να καταπιαστούν μ’ αυτές και να ενεργοποιήσουν τις καθαρτήριες δυνάμεις που κουβαλούσαν οι τρομερές και επίφοβες φράσεις τους. Γηθειά στο στόμα άσχετου ή άπιστου, θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραία και για τον πάσχοντα και για τον δήθεν γητευτή.
Όπως θα δείτε διαβάζοντας την, στην αρχή γίνεται επίκληση της αγιότητας της στιγμής του καθαρμού, παρομοιάζοντας την με την ώρα γέννησης του Χριστού. Στις δύο επόμενες παραγράφους περιγράφεται η μανία του κακού πνεύματος να βλάψει και αναφέρονται αυτοί που κινδυνεύουν, στην τέταρτη παράγραφο το κακό στέλνεται να ξεσπάσει πάνω σε άγρια ζώα και βράχια για να απομακρυνθεί απ’ τους ανθρώπους. Στις δύο τελευταίες παραγράφους γίνεται η τελική επίθεση εναντίον του, με τον Θεό να θριαμβεύει και τον άρρωστο να γίνεται καλά.
Η γηθειά «Στ’ όνομα ντου Θεού και τση Παναγίας. Στσί ‘κοσπέντε Δεκεμπρίου Χριστός γεννάται, τούτ’ η γιώρα* και κείνη, μία λογάται.
Άγγελε Τρισάγγελε, Μιχαήλ Αρχάγγελε. Παρακαλώ το Άγιο σου Πνέμα, η ζάρα η ζαρωμένη* που πάει στη γειτονιά, μην έχει κακό παρατήρημα. Τα μαλλιά τζη κρέμουνται, τα βυζά τζη καίγουνται, τα γυροπόδια τζη τη γης παρακαλούνε.
Στ’ όνομα Σου Θέ μου, Δεσπότη μου Χριστέ μου, Κύριε Ιησού Χριστέ μου. Το κακό νιδί*, το κακό νιπί*, η ζάρα η ζαρωμένη πχαίνει* να θερμίσει, μωρό παιδί στην κούνια να θερμολοήσει* και καλό ζευγάρι να ξεζευγαρώσει και καλό αντρόυνο να ξεχωρίσει και καλό αμπέλι να ξεκουρμουλώσει*.

Άγγελε Τρισάγγελε, παρακαλώ το Άγιο σου Πνέμα, τη ζάρα τη ζαρωμένη να τη στείλεις κάτω στο γιαλό κάτω στ’ ακρογιάλι, να βρεί τ’ άγριου λαφιού την καρδιά να τηνε σκίσει και να τηνε φάει, να βρει τσ’ αγριολαφίνας το γάλα να το πιεί, να βρει χαράκια* να ξεχαρακώσει, πρικούς* καβρούς* να θανατώσει κι από το δούλο τού Θεού να λείπει. Να λείπει το λάβωμα, ο φταρμός*, το βιτσίρισμα*, η ατσιποδιά* και η κακή γλωσσοφαγιά, απού την κεφαλή ντου, απού το στόμα ντου, απού τα μάθια ντου, απού την καρδιά ντου, απού τσι 99 φλέγες του κορμιού ντου.

Πέντε και πέντε δέκα, και πέντε δεκαπέντε, και πέντε είκοσι, και πέντε εικοσπέντε, και πέντε τριάντα, και πέντε τριάντα πέντε, και πέντε σαράντα. Σαράντα Αγιοί βοηθάτε ντου. Άλφα μία, άλφα δύο, άλφα τρείς, άλφα τέσσερις, πέντε άλφα. Δυό μάθια σε φταρμίσανε, τρία πράμματα σε γιάνανε. Το Πατρί και το Υιώ και το Αγίω Πνέματι.

Απού σε φτάρμιζε, να βγεί τ’ αμάτι ντου. Το δεξί γη το ζερβό; Όποιο θέλει ο Θεός. Δέξου γης το βάρος του και δώς του την υγειά ντου.»
Ο θεραπευτής έπρεπε να πει τη γητειά τρεις φορές πάνω από το κεφάλι του πάσχοντα κι έπειτα να τον φτύσει εννιά φορές. Μετά τον σταύρωναν με λάδι απ’ το καντήλι και τον ράντιζαν με αγίασμα, ει δυνατόν από Μεγάλο Αγιασμό καλορίζικων εκκλησίας.
*Χερικάρης: Αυτός που πιάνουν τα διαβαστικά του. 
*Γιώρα: Ώρα. 
*Ζάρα ζαρωμένη: Μεταφορικά, αυτός/ή που ματιάζει ή και το ίδιο το κακό μάτι. Ζάρα ονομάζουν στην Κρήτη ένα είδος λευκής κουκουβάγιας, της οποία το κρώξιμο μοιάζει με κλάμα και το άκουσμα του ταυτίζεται με την κακοτυχία. Εκτός από ζάρα, τη λένε και σκλώπα. 
*Κακό νιδί: (Κακώς ιδείν). Κακό μάτι. 
*Κακό νιπί: (Κακόν ειπείν). Κακός λόγος, γλωσσοφαγιά. 
*Πχαίνει: Πηγαίνει. 
*Θερμολοήσει: Να φέρει πυρετό. 
*Ξεκουρμουλώσει: Κουρμούλα λέγεται το κλίμα του αμπελιού. Ξεκουρμουλώνω σημαίνει χαλάω το αμπέλι. 
*Χαράκι: Μεγάλος βράχος 
*Πρικός: Πικρός 
*Καβρός: Κάβουρας 
*Φταρμός: Μάτιασμα. Αντιστοίχως, φταρμίζω σημαίνει ματιάζω. 
*Βιτσίρισμα: Βιτσιρά ονομαζόταν αυτό που παθαίνει κανείς, όταν έρθει σ’ επαφή με κακά δαιμόνια. 
*Ατσιποδιά: Βαριά και συνεχόμενη κακοτυχία''
Δημήτρης Καμπουράκης http://www.protagon.gr/

Γητειές από την επαρχία Πεδιάδος
Για τσι καλογεννούσες ή συντέκνισσες
Παίρνομε τέσσερα ξυλαράκια και τα καρφώνομαι στο χώμα η στον τοίχο του κοτετσιού , ώστε να σχηματίζουν παραλληλόγραμμο. Ύστερα παιρνομε κόκκινη βαμβακερή κλωστή και κάνομε ένα Χ δένοντας την κλωστή στα ξυλαράκια και λέμε τρεις φορές:
Συντέκνισσα συντέκνισσα,
Έσαξα σου ένα ν-αργαστήρι,
Να ΄φαίνεις να ξυφαίνεις
Να μη μου πειράζεις τα πουλιά .

Για την κλωσσού.
Αφού βάλομε τα αυγά που θα θέσουνε στην όρνιθα σ ένα κόσκινο , Θέτουμε την κλωσσού στη γέμωση του φεγγαριού , να ξανοίγει βορινά, την σταυρώναμε και λέμε
Ως είναι το φεγγάρι γεμάτο
Να γεμώσει η κλωσσού πουλιά.
Ως αγάπησε ο Χριστός την εκκλησία
Ν αγαπήσει η κλωσσού τα αυγά.

Για τα κακά όνειρα
Αν ονειρευτείς κιανένα κακό όνειρο, κάνεις το σταυρό σου και λες:
Τ΄ όνειρό σου θέ μου ,
Καλό κι ευλοημένο ,
στο Θεό παραδομένο

Για το ποδαρικό
Μόλις ξημερώσει η πρωτοχρονιά , παιρνομε μια πέτρα και πάμε να κάνομε ποδαρικό
Καθόμαστε απάνω στην πέτρα και λέμε:
Κλου κλου στα ορνίθια σας καλοχρονιά στα σπίθια σας
Αρνιά και ρίφια θηλυκά και μοσχάρια αρσενικά
Όξω ψύλλοι και κοριοί και στ αόρι ποντικοί για να τρώνε το τυρί.

Άμα κορνιάσει το πόδι
Ξεκόρνια κόρνια πόδα μου
Να πας στη βαρεμένη
Κι αν δε σε καλοδεχτεί να μη καλογεννήσει.

Για να χάσει ο αντίπαλος στο παιχνίδι
Λέμε στον αντίπαλο :
Από κάτω απ την καμπάνα
Κάθεται μι ατζιγκάνα
Και βαστά το χάσι χασι
Παναγία μου να χάσει.

Όταν τα παιδιά αλλάζουν τα δόντια τους
Παίρνει το κοπέλι το δόντι που βγήκε και το κρύβει σε μια τρύπα
Πάρε ποντικέ τ΄ αντόντι μου και δος μου σιδερένιο
Να κουκαλίζω το ψωμί το παξιμαδερένιο

Για τον τζίτο στο μάτι
Πιστεύεται ότι προκαλείται άμα σου ζητήξει πράμα καμιά βαρεμένη (έγκυος) και δεν της το δώσεις
Παίρνομε τρεις κόκκους κριθάρι. Τους κρατάμε στη δεξιά παλάμη μας.
Παίρνομε ένα ένα κόκκο και τζιμπούμε το τζιτο και ύστερα το πετούμε πίσω μας και λέμε κάθε φορά
Στ όνομα του θεού
ν ανοίξει το ματάκι του δούλου του Θεού …(ονομα0
Απόψε τσιτος και κρίθος αύριο μήτε τσίτος , μήτε κρίθος.
Το λέμε τρία και γένει ο τσίτος

Για τι μυρμηγκιές
Λέγεται στη λιγωση του φεγγαριού τρεις φορές. Πέμπτη , Σάββατο, Πέμπτη.
Καλώς ΄ρθε το φεγγάρι
Με ρόδα και τριανταφυλλιές
Κι απ το δούλο του Θεού …(όνομα)
Να χαθούν οι μυρμηγκιες.
Να χαθούν, να ξεραθούνε και να μη ξαναβρεθούνε.
Μη τζι βρει τα άλλο Σαββάτο
Να τσι βγάλει από τον πάτο.
Μη τζι βρει η Πέμπτη
Να τσι ξολοθρέψει
Να μη τζι βρει η Παρασκευή
Να τσι βγάλει από κει.

Για το λαιμόπονο
Ετρίβανε τον καρπό του χεριού και όσο τον τρίβανε λέγανε τρεις φορές
Ο λαιμόπονος είχε εννιά αδερφούς
Απ τσι εννιά εμείνανε οχτώ,
Απ τι οχτώ εφτά,
Απ τσι εφτά έξε,
Από τσι έξι πέντε,
Απ τσι πέντε τέσσερις,
Απ τσι τέσσερις τρεις,
Απ τσι τρεις δυο,
Απ τσι δυο ένας
Κι απ τον ένα κανένα
Άμε στο καλό
Την υγειά σου να χεις.

Για τσι άφτρες
Παίρνομε ένα ποτηράκι με κρασί ,βουτάμε ένα κλαδί βασιλικό ( ή δυόσμο) και σταυρώνουμε το στόμα αυτού που έχει τσι άφτρες και λέμε τρεις φορές:
Απόψε άφτρα κι άστρα,
αύριο 
ούτε άστρα ούτε άφτρα.
Για το φταρμό των ζώων
Παίρνομε ένα ποτήρι με νερό, ρίχνομε μέσα λίγο αλάτι, βουτάμε το χέρι μας , ραντίζομε το ζώο και λέμε τρεις φορές :
Είδε πράμα θαυμαστό που το είδε κι ο Χριστός
Να του χύνομε νερό να γίνεται εφτάγερο

Για τις ελιές (σπίλους)
Όταν έχει κανείς μια ελιά πάνω του και είναι άσκημη ή τονε πειράζει
Κόβομε ένα ξυλαράκι από μια μουρνιά και με αυτό σταυρώνομε την ελιά και λέμε τρεις φορές:
« Αη Γιάννης κι Άη Γιώργης αδιάμαντος από την Πόλη
στον Άγιο τραπεζοφόρο φυτέψανε περιβόλι.
Μηλιά και δάφνη και μουρνιά.
Η δάφνη και η μηλιά να ανθεί και η μουρνιά να ξεραθεί.
Αν- ε- φυτρώσει Δευτέρα να μη βγάλει την ημέρα,
Αν- ε- φυτρώσει Τρίτη από το δούλο του Θεού να λείπει,
Αν- ε – φυτρώσει την Τετάρτη να ξεριζωθεί να σπάσει,
Αν- ε- φυτρώσει Πέμπτη να ξεριζωθεί να πέσει
Αν- ε- φυτρώσει την Παρασκευή να ξεριζωθεί από κει,
Αν- ε- φυτρώσει το Σαββάτο να ξεριζωθεί απ΄τον πάτο
Αν- ε- φυτρώσει Κυριακή να ξεριζωθεί από κει.
Να πάει στον πάτο της θάλασσας, να βρει ψάρι να φάει και από το δούλο του Θεού (όνομα) να λείπει.


 ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΟΥΤΣΑΚΗ http://www.kritipoliskaihoria.gr/

ΓΗΤΕΙΕΣ

Γηθειά για τη βαρυσμαθιά (το χτύπημα)
            Όταν χτυπήσει κανείς κάπου για να μην γίνει χειρότερα του λένε την παρακάτω γητειά:
            «Ως στραυρώσαν το Χριστό στα χέργια και στα πόδια, στην καρδιά και στα πνευμόνια και δεν εκακοσύνεψε, μήδε γιατρός δεν ήγγιξε, έτσα να μην κακοσυνέψει και η βαρυσμαθιά του δούλου του Θεού ...; ...;..τάδε»
Γηθειά για το μωρό
            «Η Παναγία κάθεται στον Άγιο τζη θρόνο. Από κεια περάσανε βοσκοί ντυμένοι, κακό είπανε, φταρμός επιάσθη. Φύγε φταρμέ, φύγε κακέ, φύγε μακρά κακοδαρμέ. Άμε κάτω στο γιαλό, κάτω στο περιγιάλι, απού δεν κράζει ο πετεινός, δεν κελαηδεί τ'; αηδόνι. Τα δύο εφταρμίσανε, τα τρία εγιατρέψανε, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι» Η γηθειά λεγεται τρεις φορές μέσα σε μια σκουτέλα (πιατέλα) πριν να πούμε τη γηθειά έχουμε βάλει τρία σπόρια στάρι, τρία ταγή, τρία κομματάκια κάρβουνο και τρεις σταγόνες λάδι με μια σταλιά νερό, και όταν τελειώσει η γηθειά ραντίζουμε το μωρό με αυτό το νερό και γίνεται καλά.
Γηθειά για την ευκοιλιότητα
            Κάτω στο γιαλό, κάτω στο περιγιάλι, εκκλησιά γκινιάσανε, κόσμος εμαζώχτηκε  και οι Απόστολοι ήρθανε. Σαν τηνέ θρονιάσανε όλοι μαζωχτήκανε, τρων ψωμί και πίνουνε το Θεό δοξάζουνε. Το μικιό τ'; Αποστολάκι μήδε τρώει, μήδε πίνει, μήδε το Θεό δοξάζει. Ο δεσπότης ο Χριστός επέρασε. Ήντα χει ο δούλος του Θεού το μικιό τ'; Αποστολάκι και μήδε τρώει μήδε πίνει μήδε το Θεό δοξάζει; Δεσπότη μου, Χριστέ μου το κρυφά ξέρεις και τα φανερά δεν ξέρεις; Ευκοιλιότητα τονέ κρατεί πώς να φάει, πώς να πιεί; Κοντό και δεν ευρέθηκε άθρωπος μυρωμένος, βεφτισμένος τση Μεγάλης Πέφτης μεταλαβωμένος, στην Αγία Τράπεζα προσκυνημένος, να πιάσει λίγ'; αλάτσι και να πιεί; Ως πήσει τα'; αλάτσι στην αλυκιά και το ψωμί στο φούρνο, ετσά να πήξει και του Δούλου του Θεού ...; ...; ...; ...; ...;.. το κοιλιδοφέγγαρο.
Γηθειά των κοριτσών Πρωτοχρονιά
Την πρώτη του Γενάρη οι κοπελιές βγαίνουνε τη νύχτα με τα άστρα έξω και λένε στη μοίρα τους την παρακάτω γηθειά:
«Έ Γενάρη καλαντάρη, έ χρυσέ μου διαμαντάρη,
από την έρημο περνάς και τσοι μοίρες χαιρετάς,
εκειάν και μένα η μοίρα μου, λούγεται, χτενίζεται,
και σταυρομαντηλίζεται.
Πέτση πως τη χαιρετώ και πολύ την αγαπώ,
Και τον άντρα που θα πάρω απόψε να τον ονειρευτώ»
Γηθειά για το κακό μάτι
«Έ Κερά Κασσιανή, πως κοιμάσαι αμοναχή; Όχι Αφέντη μου και Θεέ μου και Δεσπότη μου Χριστέ μουμ δεν κοιμούμαι αμοναχή μούδε βράδυ, μούδ'; αυγή. Έχω Παύλο, έχω Πέτρο, έχω Δώδεκ'; Αποστόλους. Ο Χριστός επέρασε τη ράβδο ντου εχτύπησε και σκόρπισε μάτι κακό στο βουνό στον εγκρεμό.»
Γηθειά όταν μπει κανένα χάλι στο μάτι
«Άϊ Γιώργη Καμαριώτη, Καστρινέ και Ρεθεμνιώτη,
χάμπαθο χει το κελί σου, βγάλε το με την ευκή σου.»
Ύστερα σταυρώνουνε τρεις φορές το μάτι που έχει το χάλι και λένε:
«Αν είσαι ξύλο πέταξε, αν είσαι χώμα λυώσε
αν είσαι ξεραγκαραθιά κάμε φτερά και φύγε.»
Γηθειά για κάθε φθαρμό
Παίρνουμε ένα σταυρό σταυρώνουμε τρεις φορές τον φθαρμισμένο και του λένε την παρακάτω γηθειά τρεις φορές:
«Δυό μάθια σ'; είδανε, ντελόγο σε μαθιάσανε
Τρία ντελόγο σ'; είδανε και σε ξαμαθιάσανε,
Τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, Αμήν.»
Γηθειά για την παντρειά
Όταν είναι πανσέληνος, οι κοπελιές παίρνουν ένα καρφίχτη (καθρέπτη) και ένα κλαδί βασιλικό, πάνε και στέκονται κάτω από το φεγγάρι και λένε, «Χαίρε Μαρία κεχαριτωμένη».
«Φεγγάρι, φεγγαράκι μου που μυστικά γνωρίζεις
Φανέρωσε τον άντρα μου ανέ τονέ γνωρίζεις,
και πε του πως επά με γω και πολύ τον επιθυμώ».
Με τη γηθειά όποιο ντεληκανή δούνε μέσα στον καθρέπτη αυτόν θα πάρουνε για άντρα τους.
Γηθειά για την ομορφιά
Όταν πρωτοδούνε το καινούριο φεγγάρι οι κοπελιές και οι ντεληκανήδες σηκώνονται το κοιτάνε καλά, κάνουνε τρεις φορές ον σταυρό τους και λένε:
«Προσκυνώ σε νιό φεγγάρι, κι'; απού σ'; έπεμπε ομάδι,
ως παχαίνεις να παχαίνω, κι ως μορφαίνεις να μορφαίνω,
κι'; όσα μάθια με θαρούνε, τόσοι να με λαχταρούνε».




Ιδού η πιο ποιητική γητεία για τον «βραχνά». Ως βραχνάς νοείται ο εφιάλτης, που δημιουργεί στον άνθρωπο τρομαχτικά όνειρα, κάνοντάς τον να αγωνιά και να φωνάζει. Οι Κρητικοί πίστευαν ότι ο βραχνάς ήταν άνθρωπος και μάλιστα άσχημος σαν τον διάβολο:
“όντεν έρχεσαι βραχνά/ κάτσε στην ανηφορά/ Μέτρα τ’ άστρα τ’ ουρανού/ και τα φύλλα του δεντρού/ Και τη θάλασσα κουπιές/ και τον άμμο χαχαλιές/ Έχω άγγελο προστάτη/ το Δεσπότη το Χριστό/ και τον Τίμιο Σταυρό”.

http://agonaskritis.gr/

creteonair

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου